دایره مینا فیلمی ایرانی محصول سال 1353 به کارگردانی داریوش مهرجویی است. این فیلم پنجمین فیلم داریوش مهرجویی و دومین فیلم رنگی او و دومین کار مشترک او وغلامحسین است. فیلم به مدت سه سال توقیف بود و سرانجام در 1356 پروانهٔ نمایش گرفت و در جشنواره پاریس در 1977 پاییز 1356 و سپس برلین به نمایش درآمد و جوایزی نیز از این دو جشنواره دریافت کرد.
مشخصات فیلم
عنوان | دایره مینا |
کارگردان | داریوش مهرجویی |
تهیه کننده | پرویز صیاد |
نویسنده | داریوش مهرجویی، نوشته غلامحسین ساعدی |
بازیگران | سعید کنگرانی، عزت الله انتظامی، علی نصریان، فروزان، بهمن فرسی، اسماعیل محمدی |
موسیقی | هرمز فرهت |
فیلمبردار | هوشنگ بهارلو |
تدوینگر | طلعت میرفندرسکی |
تاریخ انتشار | 23 فروردین 1357 |
مدت زمان | 101 دقیقه |
داستان فیلم
پسر جوانی به نام علی که با خانوادهاش در محلههای حاشیهنشین تهران زندگی میکند، پدر بیمارش را برای معالجه به بیمارستان بزرگی میبرد. نمیتواند پدرش را بستری کند و در پیادهرو کنار نردههای بیمارستان چند روزی را سپری میکنند تا این که با شخصی به نام سامری روبهرو میشوند. پدر از او کمک میخواهد، سامری به پدر و پسر میگوید که اگر میخواهند به سادگی پول زیادی به دست آورند فردای آن روز صبح زود ساعت شش سر چهارراه منتظر او باشند.
صبح روز بعد سامری، علی و پدرش را سوار کامیونی میکند که چند نفر دیگر در آن هستند. آنها نمیدانند برای چه و به کجا میروند و پرسشهایشان بی پاسخ میماند. در آزمایشگاه پدر متوجه میشود که میخواهند از او خون بگیرند او اعتراض میکند و اجازه نمیدهد از او خون بگیرند ولی از علی خون گرفته میشود و سامری در مقابل 20 تومان به او میدهد. سامری دلال خون است و خون مستمندان و معتادان را ارزان میخرد و به بیمارستانها میفروشد. علی طی رفتوآمد به بیمارستان با راننده آمبولانس به نام اسماعیل و پرستار جوانی به نام زهرا آشنا میشود. سامری از پسر میخواهد برای او کار کند و برای آزمایشگاه خونگیری دهنده خون جمعآوری کند و بدین ترتیب علی تبدیل به یکی از پادوهای سامری میشود.
کارگردان
داریوش مهرجویی در 17 آذر سال 1318 در تهران به دنیا آمد. در نوجوانی به موسیقی علاقهمند شد و مدت کوتاهی در کلاس آموزش موسیقی آقای زندی شرکت کرد. نزد پدرش که موسیقی ایرانی را خوب میشناخت به نواختن سنتور پرداخت. بعد با موسیقی کلاسیک غربی آشنا شد و به نواختن پیانو و نوشتن قطعاتی برای پیانو پرداخت.
سپس در سن 17 سالگی به سینما علاقهمند شد. تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان برد و یک سال در هتل آتلانتیک مدیر شد. سپس بیست ساله بود که برای ادامهٔ تحصیل به کالیفرنیا رفت. نخست به خواندن سینما روی آورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و در سال 1344 از دانشگاه لیسانس فلسفه گرفت.
سالِ 1348 با همکاری غلامحسین ساعدی فیلمنامه گاو را از روی یکی از داستانهای کوتاه مجموعهٔ عزادارن بیل ساعدی نوشت و فیلم کرد.
داریوش مهرجویی یک سال پس از گاو فیلم آقای هالو را جلوی دوربین برد. مهرجویی برای چهارمین فیلم خود سراغ ساخت فیلم سینمایی پستچی رفت. فیلمنامه این فیلم سینمایی توسط خود داریوش مهرجویی براساس نمایشنامهی ویتسک نوشتهی گئورک بوخنر نوشته شد. مهرجویی پس از فیلم «پستچی» در سال 1353 فیلم دایره مینا را جلوی دوربین برد. این اولین فیلم رنگی داریوش مهرجویی بود که فیلمنامه این فیلم را بر اساس داستان کوتاه آشغالدونی نوشتهی غلامحسین ساعدی نوشت. این فیلم سینمایی سه سال توقیف شد و سرانجام در سال 1356 پروانه نمایش گرفت.
بازیگران
سعید کنگرانی: سینما را با ایفای نقشی کوتاه در فیلم رضا موتوری به کارگردانی مسعود کیمیایی آغاز کرد. بعد از آن در فیلم دایره مینا با داریوش مهرجویی کار کرد.
عزت الله انتظامی: در سال 1326 وارد عرصه هنر گردید و با اندک دست مایههای هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کرد و در شهر هانوفر آلمان وارد یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر گردید.
علی نصریان: در سال 1362 نقش قاضی شارح را در سریال سربداران بازی میکند، نقشی که بین تمام نقش هایش تا آن تاریخ، منحصر به فرد است.
فروزان: در دهه 50 مسیر متفاوتی را در انتخابهایش پیش گرفت و گزیده کارتر از دهه 40 به فعالیت پرداخت اما در مجموع در بیش از 55 فیلم نقش آفرینی کرد.
حضور جنجالی فروزان
حضور فروزان چه از نظر منتقدین که انتظار نداشتند بازیگری از سینمای تجاری و موسوم به فیلم فارسی در فیلم روشنفکرانهای از مهرجویی بازی کند و چه از نظرعموم مردم جالب و خبرساز بود.
چند روزقبل، عدهای از هنرمندان وزارت فرهنگ و هنر و تلویزیون ملی ایران برای تهیهٔ صحنههایی از فیلم دایره مینا به مشهد آمده بودند. از جمله این هنرمندان، عزتاللّه انتظامی هنرپیشه ارزنده سینما و تئاتر بود. انتظامی درباره فروزان میگوید:
ما هنرپیشگان خوبی در سینما داریم. اما متأسفانه آنگونه که میبایست از آنها بهرهبرداری نکردیم. فروزان برخلاف کاراکترهای قبلیاش که مجبور بود تجارتی بازی کند، در حال حاضر و در این مدت کوتاه همکاری با ما ثابت کرده است که خیلی بهتر و راحتتر در قالب شخصیتهای مختلف ظاهر میشود.
نقد و بررسی فیلم دایره مینا
داستان ساعدی و تا حدی دایره مینا که عنوان آن اشارهای به بیت معروفی از غزل حافظ دارد، اهانت و تحقیر به انسان و تهی شدن آدمها از ماهیت انسانی خود را به صراحت نشان میدهند و مخاطب را به محکوم کردنش وامیدارد. دایره در شعر حافظ تمثیلی از جهان است که آدمها را در کلاف سردرگم خود خونین جگرمیکند. شاعر حل این عارضه یا مشکل را در ساغر مینایی میجوید، اما در فیلم، چنانکه خود فیلمساز اشاره کرده است، دایره نماد کلیت فضای فیلم نیست، بلکه تمثیلی از خون یک انسان است که به انسان دیگر منتقل میشود.
چه در آشغالدونی و چه در دایره مینا آنچه واجد اهمیت است، کیفیت فضاسازی و آدمپردازی هر دو اثر است. همهچیز، همه اشیا و امور و آدمها، به محیط و زمان خود وابستهاند و هر عنصری انعکاس دهنده زمان و شرایط خودش است. اثری از تقسیمبندی ساده و مکانیکی آدمها به خوب و بد، روشنفکر و کوربین دیده نمیشود، برعکس ماهیت آدمها بغرنج و مبهم و در حال دگرگونی دائمی است، همانگونه که اجتماعیات و اخلاقیات عمومی دارای مفاهیم پیچیده و متغیر و گریزانی هستند.
هم ساعدی و هم مهرجویی بر آن بودند که فیلمی با دیدی عینی و عمیق بسازند که در کمال سادگی بیان شود. فیلمی از جنس و جنم اجتماعی و نئورئالیستی و با تصاویری مستندگونه اما باوجوداین هیچکدام، نه نویسنده و نه فیلمساز، خود را بیرون از وضع موجود، وضعی که در داستان و فیلم توصیف و تصویر میشود، قرار نمیدهند. آنها با بینشی تیز و برگزیده مناظر و گفتوگوهایی را ضبط میکنند تا ما را هرچه بیشتر تحت تأثیر قرار بدهند. برای این منظور، آدمها را مطیع و منقاد اوضاع یا شرایطی نشان میدهند که بههیچوجه در انتخاب راه خود آزاد نیستند و حتی نمیتوانند جهت راهی را که در آن افتادهاند تغییر دهند.
گفتههای مهرجویی
فیلمنامه حدود 8 ماه طول کشید ولی بعد از ساخت مجدداً توقیف شد. دکتر اعلا در این زمان با رییس نظام پزشکی یعنی دکتر اقبال وارد مذاکره شد و حتی من روزی به دفتر دکتر اقبال رفتم و تنها با ایشان جلسهای برگزار کردم. دکتر اقبال انگار قرص آرام بخش خورده بود و به من گفت:
“این چه فیلمی است که ساختهای این فیلم مثل این است که انگار شما یک هتل درجه یک و مجلل داری و به جای اینکه هتل و مجلل بودن آن را نشان دهی، یک ضرب به آشپزخانه رفتی و فقط کثیفیها را نشان میدهی”. چرا این کار را کردی؟ گفتم: میخواستم نسبت به کمبود خون در ایران آگاهی رسانی کنم و مردم را تشویق به اهدای خون کنیم..
وی ادامه داد: آن موقع مردم از اهدای خون هراس داشتند و از مزایای بهداشتی آن با خبر نبودند. دکتر اقبال گفت: تو باید نشان میدادی یک فردی افتاده و حالش بد است. بعد به او شیشه خون تزریق میکنند و او کم کم حالش خوب میشود. من گفتم این فیلم و سناریو یک یا دو دقیقه بیشتر طول نمیکشد و به هیچ دردی نمیخورد. دکتر اقبال درنهایت موافقت نکرد. یک روز به طور خصوصی شاه و همسرش در قصر این فیلم را دید و گفت:
“باید کسی که این قصه را نوشته اگر دروغ گفته، محاکمه شود و اگر راست گفته باید ببینیم این دیگر چه وضعی است”.به این ترتیب بود که بعد از سه سال توقیف، در جشن هنر شیراز، آقای قطبی، رییس وقت تلویزیون، این فیلم را پخش کرد و مورد استقبال مردم قرار گرفت. در واقع طلسم نشان دادن فیلم شکست.
دانلود فیلم
مطالب مرتبط
مطالب اخیر
نقد و بررسی سریال House of the Dragon (خاندان اژدها)
House of the Dragon (خاندان اژدها) یک مجموعه تلویزیونی آمریکایی رو به پخش در ژانر درام فانتزی است که توسط…
بررسی بازی Cult of the Lamb (فرقه بره)
Cult of the Lamb (فرقه بره) یک بازی اکشن ماجراجویی است. و توسط توسعه دهنده مستقل Massive Monster ساخته شده…