سهراب شهید ثالث یکی از تاثیرگذارترین کارگردانها در سینمای ایران است. او را از پیشگامان موج نوی سینمای ایران خواندهاند. او به مدد نوآوری در فرم و محتوای فیلمهایش نام خود را در فهرست کارگردانان صاحب سبک تاریخ سینمای ایران تثبیت کرده است. در اینجا به زندگینامه و مسیر سینمایی و آثار این کارگردان برجسته سینمای ایران میپردازیم. با ادامه این مطلب از بهترین سرگرمی همراه باشید.
نام و نام خانوادگی | سهراب شهید ثالث |
تاریخ تولد | 7 تیر 1322 |
حرفه | کارگردان، فیلمنامه نویس، تدوینگر، مترجم |
کشور تولد | ایران |
شهر تولد | تهران |
همسر | هلگا هوز |
فرزند | ماشا |
بیوگرافی و آثار سهراب شهید ثالث

سهراب شهید ثالث (زاده 7 تیر 1322 در تهران و درگذشته 10 تیر 1377 در شیکاگو آمریکا) کارگردان و فیلمنامهنویس ایرانی و از مشهورترین چهرههای سینمای ایران در قرن بیستم بود. او از سال 1976 در سینمای آلمان فعالیت کرد. شهید ثالث از ارکان مهم جمعیت پراکنده سینمایی در آلمان بود.
زندگینامه
سهراب شهید ثالث در سال 1322 در یک خانواده متوسط در تهران به دنیا آمد. شهید ثالث در کودکی به قصهگویی میپرداخت و علاقه زیادی به مصور سازی قصههای خود داشت. در سالهای نوجوانی استعداد تصویرسازی از خود نشان داد و به اتفاق دوستان خود به نوشتن و اجرای نمایش پرداخت. شهید ثالث در سال 1342 ایران را به مقصد وین ترک کرد. او در آنجا همزمان وارد یک مدرسه فیلم و یک مدرسه بازیگری شد. اما روند تحصیل او در سال 1345 به دلیل ابتلای وی به بیماری سل متوقف شد. او حین درمان به پاریس رفت تا مطالعات سینمایی خود را در مدرسه کنسرواتور مستقل سینمای فرانسه ادامه دهد. شهید ثالث مدتی بعد در سال 1348 به ایران بازگشت.
او پس از بازگشت به تهران بهعنوان مستندساز با وزارت فرهنگ ایران همکاری کرد. شهید ثالث در آنجا چندین فیلم کوتاه و مستند ساخت. محوریت موضوعی برخی از این فیلمها درباره رقصهای سنتی در میان قومیتهای مختلف ایران بود.
ساخت دو فیلم موفق

شهید ثالث در مدت اقامت خود در ایران (1353-1348) دو فیلم بلند سینمایی ساخت: “یک اتفاق ساده” (1352) و “طبیعت بیجان” (1353). هر دو فیلم بهدلیل نمایش واقعگرایانه اجتماعی زندگی در ایران و همچنین سبک فیلمبرداری و تجربی خلاقانه، جوایز بینالمللی مهمی را کسب کردند.
شهید ثالث در “یک اتفاق ساده” با سبکی متمایز وارد صحنه فیلم میشود. فیلم زندگی روزمره پسرک ده ساله روستایی و تلاشهای او برای رسیدن به اهدافش از طریق قاچاق ماهی را روایت میکند. “طبیعت بیجان” روایتگر زندگی یک سوزنبان راهآهن با حقوق ناچیز است که بازنشسته شده و مجبور است جای خود را به یک سوزنبان جوان بدهد. در این فیلم زندگی رنجآور طبقه کارگر با نگاهی انتقادی نمایش داده میشود. طبیعتا پیام سیاسی براندازگرانه این فیلمها به مذاق حکومت خوش نیامد. از این رو شهید ثالث مجبور به ترک کشور شد.
همکاری با رسانههای آلمان

شهید ثالث پس از اقامت در آلمان در سال 1353، شروع به مستندسازی برای رسانههای آلمانی کرد. آثار او در آلمان باعث شهرت بینالمللی هرچه بیشتر او شد. شهید ثالث به ساخت فیلمهای مستند و داستانی برای برنامههای تلویزیونی مهم آلمان ادامه داد. در این مدت، رامین مولایی بهعنوان فیلمبردار در برخی از فیلمهای آلمانی تولید شده در برلین او همکاری داشت. آثار تلویزیونی شهید ثالث در آلمان همواره دارای کیفیت هنری متمایزی بود. او آخرین فیلم خود بهنام “گلهای سرخ برای آفریقا” را در سال 1370 برای تلویزیون آلمان ساخت. در سال 1371 آلمان را به مقصد آمریکا ترک کرد تا به خانوادهاش ملحق شود. او در اثر ابتلا به یک بیماری مزمن کبدی که در طول زندگی از آن رنج میبرد، درگذشت.
شهید ثالث بهعنوان پیشگام موج نوی سینمای ایران شناخته میشود. به گفته خود شهید ثالث سینمای او قصد دارد “تضاد میان انسان و جامعه” را ثبت کند (شهید ثالث و دیگران). او در مسیر هنری خود نقش سینما را بهعنوان “آگاهی دهنده نسبت به نا شریف و غیرانسانی بودن زندگی” مد نظر داشت.
مسیر سینمایی
شهید ثالث در اولین فیلم بلند و برجسته خود “یک اتفاق ساده” زندگی روزمره یک پسر ده ساله را روایت میکند. پسرک ساکن شهر کوچکی است با مادری بیمار و پدری که با قاچاق ماهی در تلاش برای امرار معاش است. اما در مقابل، فیلم “طبیعت بیجان” یکنواختی زندگی یک سوزنبان پیر را میکاود. این فیلم جوایز متعددی از جمله یک جایزه از جشنواره سال 1974 برلین کسب کرد. او در سال 1975 “در غربت” را ساخت.
شهید ثالث در مهاجرت خود به آلمان در سال 1976 فیلمهای “خاطرات یک عاشق”، “وقت بلوغ” و “اتوپیا” (1983) را ساخت. “اتوپیا” فیلمی 186 دقیقهای است که منتقدان آن را یک “فیلم اقلیت خشن” خواندهاند. فیلم داستان یک صاحب فاحشه خانه و پنج فاحشه او را روایت میکند. این فیلم به سی و سومین جشنواره بینالمللی فیلم برلین راه یافت.
شهید ثالث در فعالیتهای بعدی خود عمدتا فیلمهایی را برای تلویزیون کارگردانی کرد. او بین سالهای 1991 تا 1992 فیلم “گلهای سرخ برای آفریقا” را ساخت. این فیلم یک درام روانشناختی است درباره اینکه بی عدالتی چگونه در مورد یک کارگر و زنی که برای مدت 30 سال ازدواج مدنی کردهاند به فراموشی سپرده میشود. رابطه این زوج بهدلیل تمایلات پرخاشگرانه و ویرانکننده مرد که وارد بحران عمیق شخصیتی شده، خیلی زود دچار مشکل میشود. هنگامیکه این ازدواج به واسطه جبر و ترور روانی نهایتا شکست میخورد، مرد برای فراموش کردن آن به الکل روی میآورد و تبدیل به یک مجرم میشود. این فیلم در سال 1991 در تلویزیون آلمان به نمایش در آمد.
سبک سینمایی
مستندوارِ “یک اتفاق ساده”
شهید ثالث با فیلم “یک اتفاق ساده” در مقام فیلمساز با سبکی متمایز پا به عرصه سینمای ایران گذاشت. او با انتخاب یک سبک عمدتا مستندگونه، لحظاتی بی حادثه از زندگی مردم عادی ضبط میکند. او گفته: “یک اتفاق ساده فاقد طرح داستانی (پلات) است. این فیلم تنها گزارشی از زندگی روزمره یک پسر است.” شهید ثالث با به کار گیری بازیگران محلی غیرحرفهای فیلم خود را با تصاویر واقعگرایانه میسازد. این تصاویر عمدتا به روند معمول زندگی روستایی نزدیک است. این فیلم چنان ساده و بیپیرایه است که این توهم را ایجاد میکند که فیلم بدون هیچ طرح کلی از پیش تعیین شدهای ساخته شده است.
“یک اتفاق ساده” و موفقیت بینالمللی
“یک اتفاق ساده” را بخاطر سحر غناییاش بایستی بهعنوان پیشدرآمد یا زمینهای بر فیلم تحسینشده او “طبیعت بیجان” محسوب کرد. “طبیعت بیجان” برنده جایزه خرس نقرهای بهترین کارگردانی شد. همچنین جایزه منتقدان بیست و چهارمین جشنواره بینالمللی فیلم برلین در سال 1974 به این فیلم اعطا شد. فیلم روایتگر زندگی یکنواخت و بیحادثه سوزنبانی است که در نقطهای دور افتاده و متروکه روزگار میگذراند. برای این پیرمرد و همسرش همه چیز با دریافت نامه بازنشستگی پیرمرد به پایان میرسد. سوزنبان جوانی از راه میرسد و پیرمرد باید به… ناکجا آباد برود.
این فیلم شاعرانه و سوگآمیز بهعنوان یکی از برترین آثار ساخته شده سینمای ایران به شمار میرود. شهید ثالث از ارزشهای بنیادین انسانی دفاع میکند و همزمان روی ظلم دهشتناکی که سیستم بروکراسی ایجاد کرده دست میگذارد. پیرمرد در تمام زندگی یک کار ساده را تکرار میکند: در هنگام عبور قطار نرده جادهای که ریل قطار را قطع میکند پایین میکشد. شهید ثالث یکنواختی کسل کننده این زندگی را با ریتمی مناسب نمایش میدهد.
سهراب شهید ثالث برای ساخت این آثار هنری در مجموع 12 جایزه حرفهای فیلم کسب کرد. او همچنین 3 بار نامزد دریافت جایزه در جشنوارههای معتبر شد.
10 فیلم برتر سهراب شهید ثالث
یک اتفاق ساده (1352)
فیلم “یک اتفاق ساده” (A Simple Event) داستان یک دانشآموز ده ساله ایرانی است که با پدر و مادر خود در سواحل شمالی ایران زندگی میکند. پسرک به پدرش در فروش ماهیهای قاچاق کمک میکند. همچنین به مادرش در خریدها و آوردن آب از چاه کمک میکند. این سه شخصیت همگی در یک اتاق با یکدیگر زندگی میکنند. زندگی آنها سخت میگذرد. پسرک هر روز فقط نان و شیر میخورد. یکی از همین روزها مادر پسرک از دنیا میرود…
طبیعت بیجان (1353)
فیلم “طبیعت بیجان” (Still Life) مطالعهای مینیمالیستی در باب تنهایی و هستیِ منزوی است. محمد سرداری سی سال را در ایستگاه قطار دور افتادهای مشغول سوزنبانی بوده است. شغل او در بالا بردن و پایین آوردن نرده ورودی جاده در هنگام عبور و مرور قطار خلاصه میشود. او با همسرش در کلبهای بیپیرایه زندگی میکند. چند درخت عریان در اطراف، منظره کهنه آنجا را تکمیل میکند. پیرمرد نامه بازنشستگی خود را دریافت میکند و باید جای خود را به یک سوزنبان جوان بدهد.
در غربت (1975)
“در غربت” (Far From Home) روایتگر زندگی رنجآور کارگران مهارجر ترکتباری است که در آلمان زندگی میکنند.
اتوپیا (1983)
“اتوپیا” (Utopia) رسالهای است در باب عشق و میلی که بهواسطه واقعیت خشن کاپیتالیسم خدشهدار میشود. در چنین شرایطی، پنج زن فاحشه به همراه دلالشان تسلیم قوانین “میل جنسی به مثابه تجارت” میشوند. مرد دلال آنها را به جان هم میاندازد تا نتواند بهصورت متحد در مقابل او بایستند.
خاطرات روزانه یک عاشق (1977)
“خاطرات روزانه یک عاشق” (Diary of a Lover) درباره خاطرات مردی سی ساله و تنهاست که بهعنوان قصاب در فروشگاهی کار میکند. فیلم بین زندگی روزانه او در فروشگاه و آپارتمانش در حرکت است. توانایی ارتباط برقرار کردن او محدود است. مادرش هر از گاهی به او سر میزند. اما رابطه او با مادرش زیاد گرم و صمیمانه نیست. او مدام در انتظار معشوقهای است که بعد از دعوایی که با او داشته دیگر او را ملاقات نکرده است.
گلهای سرخ برای آفریقا (1992)

فیلم تلویزیونی ” گلهای سرخ برای آفریقا” (Roses for Africa) درامی روانشناختی است درباره اینکه بی عدالتی چگونه در مورد یک کارگر و زنی که برای مدت 30 سال ازدواج مدنی کردهاند به فراموشی سپرده میشود. رابطه این زوج بهدلیل تمایلات پرخاشگرانه و ویرانکننده مرد که وارد بحران عمیق شخصیتی شده، خیلی زود دچار مشکل میشود. هنگامیکه این ازدواج به واسطه جبر و ترور روانی نهایتا شکست میخورد، مرد برای فراموش کردن آن به الکل روی میآورد و تبدیل به یک مجرم میشود.
زمان بلوغ (1976)
“زمان بلوغ” (Coming of Age) فیلمی است درباره زندگی روازنه پسری که به سن بلوغ رسیده است. او با مادر فاحشه خود زندگی میکند. پسرک پولهایش را پسانداز میکند و رویای داشتن یک دوچرخه را در سر دارد.
نظم (1980)

“نظم” (Order) روایتگر زندگی یک مهندس عمران است. هربرت یک مهندس قدرتمند و از طبقه متوسط جامعه است. او از کار خود استعفا میدهد و رفتار خود را تغییر میدهد. هربرت نسبت به مردم و بیشتر چیزها بسیار بیتفاوت و بیعلاقه میشود. همسرش او را متقاعد میکند که به پزشک مراجعه کند، اما آیا این کار او را تغییر خواهد داد؟
آخرین تابستان گرابه (1980)

شهید ثالث در “آخرین تابستان گرابه” (Grabbe’s Last Summer) در انجام یک پروژه غیرمتعارف موفق عمل کرده است. او در این فیلم برشهایی از زندگی “کریستین دیتریش گرابه” چهره مشهور ادبی آلمان را نمایش میدهد.
سیاه و سفید (Black and White)

فیلم کوتاه “سیاه و سفید” (1351) داستان دو پسر بچه است که در بازی فوتبال با یکدیگر دعوا میکنند، که سپس تبدیل به دعوایی بزرگتر بین والدین آنها میشود. این فیلم کوتاه برنده جایزه ویژه جشنواره لس آنجلس و جایزه ویژه جشنواره سانفرانسیسکو شده است.
مطالب مرتبط
مطالب اخیر
نقد و بررسی سریال House of the Dragon (خاندان اژدها)
House of the Dragon (خاندان اژدها) یک مجموعه تلویزیونی آمریکایی رو به پخش در ژانر درام فانتزی است که توسط…
بررسی بازی Cult of the Lamb (فرقه بره)
Cult of the Lamb (فرقه بره) یک بازی اکشن ماجراجویی است. و توسط توسعه دهنده مستقل Massive Monster ساخته شده…